Водгукі на вершы беларускіх паэтаў

Новы дзень прыйдзе, і новыя людзі
Будуць пачатую думку снаваць.
Янка Купала
Праз смуту стагоддзяў, з пажаўцелых старонак летапісаў паўстаюць перад намі велічныя постаці сыноў і дачок беларускага народа, якія пакінулі важкі след у яго гісторыі і культуры. Сваімі справамі ўславілі яны наш родны край, назаўсёды стаўшы людзьмі-легендамі. Гэта былі дзяржаўныя і культурныя дзеячы Беларусі Рагвалод, Рагнеда, Усяслаў Чарадзей, Ефрасіння Полацкая, Кірыла Тураўскі і яшчэ шмат і шмат выдатных асоб. Аб іхнім жыцці і справах на карысць Бацькаўшчыны мы даведваемся са старонак летапісаў. Так, з "Аповесці мінулых гадоў" і "Полацкага летапісу" вядома, што князем першай беларускай дзяржавы быў Рагвалод. Полацкае княства было тады даволі магутнай дзяржавай, і з ёй хацелі мець ваенны і палітычны саюз многія суседзі. Жыццё нашых продкаў часта праходзіла ў братазабойчых войнах з суседзямі. Аб адным з такіх эпізодаў нашай гісторыі расказваецца ў "Аповесці мінулых гадоў". Да дачкі Рагвалода Рагнеды прыслаў сваіх сватоў кіеўскі князь Уладзімір, аднак гордая палачанка адмовіла яму. Тады разгневаны ўладзімір пасылае на Полацк войска. У выніку горад быў зруйнаваны, Рагвалод забіты, а сама Рагнеда трапіла ў палон і была вывезена ў Кіеў пад прымусам. Яна робіць замах на жыццё князя, аднак пасля няўдалае спробы была выслана пад Менск разам з сынам ізяславам. Такой мужнай, незалежнай, гордай жанчынай была родапачальніца ўсіх полацкіх князёў. У сярэдзіне Xі ст. у Полацку княжыў унук Рагнеды ўсяслаў Чарадзей. Менавіта пры ім беларуская дзяржава зазнала найвышэйшы росквіт, уздым. Дастаткова прыгадаць, што ў яго княжанне быў пабудаваны велічны Сафійскі сабор. У "Слове пра паход ігараў" Усяслаў характарызуецца як чараўнік, шчыры і працавіты князь, чалавек непакорнага духу і вялікага розуму. Прыпісваюцца яму і незвычайныя здольнасці да чарадзейства. Гордай пераемніцай добрых спраў і ўчынкаў сваіх папярэднікаў была ўнучка ўсяслава Чарадзея славутая палачанка Ефрасіння Полацкая, якая заслужыла добрую памяць і ўшанаванне за сваю ахвярнасць і самаадданасць народу. Па яе заказе дойлід іван пабудаваў сусветна вядомую царкву Спаса ў Полацку, а ювелір Лазар Богша зрабіў славуты крыж - неацэнны помнік, шэдэўр старажытнабеларускага мастацтва. Ефрасіння Полацкая пашырала пісьмовае слова, уздымала свой голас супраць княжацкіх усобіц, братазабойчых войнаў. Яна стала адной з першых кананізаваных жанчын на ўсходніх землях, нябеснаю заступніцай не толькі Полацка, але і ўсёй беларускай зямлі. Але не ў адным Полацку жылі тыя, хто складаё сёння гонар нашай нацыі. У сталіцы Тураўскага княства жыў славуты пісьменнік, мастак, прапаведнік, царкоўны дзеяч Кірыла Тураўскі, якога нашы продкі называлі Златавустам. Творы К. Тураўскага, у якіх уздымаліся праблемы духоўнай дасканаласці суайчыннікаў, пытанні грамадска-палітычнага жыцця, склалі залаты фонд старажытнай літаратуры. Яны на працягу многіх стагоддзяў карысталіся вялікай папулярнасцю, памнажаліся і разыходзіліся ў сотнях рукапісных спісаў. Гаворку на гэтую тэму можна працягваць бясконца. Можна прыгадаць сотні і тысячы імёнаў тых, хто паклаў "душі своя" на алтар Айчыны. Але ўсіх іх аб'ядноўвае адно: дзяржаўныя і культурныя дзеячы мінулага былі высакароднымі, моцнымі духам, смелымі і адважнымі людзьмі. Яны са зброяй у руках баранілі ад ворагаў сваю Айчыну, гінулі ў сечах за вольнасць Бацькаўшчыны, выдавалі кнігі, будавалі храмы, зберагалі і ўзбагачалі нашу спадчыну. Яны былі дзецьмі свайго часу, пачаткам нашай гісторыі. Mы павінны помніць пра іх, бо ў гэтых каранях і вытоках - наша сучаснасць і будучыня.