Водгукі на вершы беларускіх паэтаў

Аналіз творчасці Максіма Багдановіча. Реферат

Июл/10

27

Яшчэ не ацэнена

(1891—1917)
Нарадзіўся 9 снежня 1891 г. у Мінску ў сям'і настаўніка, фалькларыста і этнографа. У ліпені 1892 г. сям'я Багдановічаў пераехала ў Гродна, дзе і прайшлі раннія дзіцячыя гады паэта. Калі Максіму было 5 гадоў, памерла яго маці, і ў лістападзе 1896 г. бацька Адам Ягоравіч з дзецьмі пераехаў у Ніжні Ноўгарад. У 1902 г. Максім паступіў у Ніжагародскую мужчынскую гімназію. У сувязі з пераводам бацькі на новае месца працы Багдановічы пераехалі ў Яраслаўль, дзе Максім прадоўжыў навучанне ў гімназіі. Летам 1911 г. па запрашэнні братоў I. іА. Луцкевічаў прыязджаў у Беларусь, адпачываў у Ракуцёўшчыне, наведаў Вільню, рэдакцыю «Нашай нівы». У тым жа годзе паступіў у Дзямідаўскі юрыдычны ліцэй (Яраслаўль), пасля заканчэння якога пе раехаў у Мінск, працаваў сакратаром харчовага камітэту. У лютым 1917 г., цяжка хворы на сухоты, выехаў на лячэнне ў Ялту, дзе і памёр. Там жа і пахаваны на гарадскіх могілках.

Калі паміраюць паэты,
Што ІІі перад кім не гнуцца, —
У чалавецтва прасветы
На ўсе вякі застаюцца.
Яны эабіраюць з сабою
Талент свой адмысловы,
Кінуўшы ў мора людское
Свае нссмяротныя словы.
А. Грачанікі

У кожнай літаратуры ёсць паэты і пісьменнікі, якімі ганарацца іх нашчадкі. У беларускай літаратуры такімі былі Янка Купала, Якуб Колас і Максім Багдановіч. Апошняму з іх — М. Багдановічу — лёс адмераў толькі дваццаць пяць вёсен і зім. I за гэты кароткі жыццёвы шлях ён паспеў напісаць «Вянок», споведзь яго душы. Кветкі, трапятліва сабраныя М. Багдановічам для «Вянка», не завялі, а, наадварот, вабяць, прыцягваюць да сябе ўсё болып і болын чытачоў.

Жыццё паэта так склалася, што на Беларусі жыць яму давялося толькі першыя пяць год у маленстве і некалькі месяцаў у сталым узросце. Беларускай мовай авалодваў самастойна, апіраючыся на выданні бацькавай бібліятэкі, а таксама на газеты «Наша доля» і «Наша ніва». Аддзелены ад Беларусі тысячамі вёрст, паэт выразна ўяўляў краіну па легендах, народных павер'ях і паданнях. Любоў да яе была самым трапяткім, самым гарачым пачуццём Багдановіча. Родны край здаваўся яму дзівоснай казкай, поўнай незвычайных таямніц. Але М. Багдановіч добра ведаў, што ў краіне казачных бароў і пушчаў, азёр і рэк гаруе і пакутуе працоўны народ. Таму так адчайна гучаць яго словы:

Крвю мой родііы! Як выкляты богам —
Столькі ты зносіш нядолі.
Хмары, баяоты... Над збожжам убогім
Всцер гуляе на волі.
(«Краю мой родны! Як выкляты богам„» )

Паэту балюча бачыць бедныя хаткі, убогія палі, абяздоленых людзей. Ён разважае над лёсам свайго народа і радзімы і бачыць прычыну ўсіх няшчасцяў і бед народных у сацыяльнай няроўнасці, драпежніцкай палітыцы прыгнятальнікаў. Так, у вершы «Мяжы» ён гаворыць аб «нязмерных вольных прасторах», падзеленых межамі, перакапаных канавамі і равамі. Гэтыя межы створаны з мэтай зрабіць людзей ворагамі, каб адны знемагалі ад сытасці, а другія паміралі з голаду:

Так многа ёсць паўсюль багацтва і красы,
А людзі нішчацца ў голадзс, у зморы
Ад беднаты, аД цемнаты,
Во скрозь — мяжы, бо скрозь — ллаты.

Але разам з тым паэт бачыць моц і красу беларускай прыроды: бяскрайняе мора збажыны, густыя лясы, духмяныя лугі і палі. Ен чуе, як «дрыжаць ад ветру зоркі», «расце ў цішы трава», як «срэбрам грукае крыніца». Казачнаму беларускаму краю, населенаму лесунамі, вадзянікамі, русалкамі і іншымі міфічнымі істотамі, прысвяціў паэт цыкл вершаў «У зачарованым царстве» («Вадзянік», «Лясун», «Змяіны цар», «Возера»). У вершах гэтага цыкла спалучыліся вобразы народнай фантазіі і паэтычныя ўяўленяі М. Багдановіча, злілася душа паэта з царствам светлай прыроды. Аўтар перадае шматколернасць летняга дня, змену фарбаў пры наступленні вечара і ночы, вітае жыццё, славіць яго красу і мнагастайнасць:

Прывет табе, жыццё на воліі
Над галавой — дубоў навець,
Віднеюць неба, горы, поле
Праз лісцяў ссць.
(гПрывет таве, жыццё на валі!.»)

Паэт верыць у сваю радзіму і яе лепшую будучыню. Яна бачыцца яму шчаслівай, светлай, радаснай:

Беларусь, твой парод дачакаецца
Залацістага, яснага дня.
Паглядзі. як усход раэгараецца,
Сколькі ў хмарках залстпых агня...
(*Беларусь, твой народ дачакаецца—*)

Верай у гістарычную перспектыву беларускага нацыянальна-вызваленчага руху і лепшую будучыню народа прасякнуты верш «Паміж пяскоў Егіпецкай зямлі...», дзе аўтар паказаў сябе выдатным майстрам санета. У першых васьмі радках расказваецца пра зярняткі, якія знайшлі ў Егіпце. Яны праляжалі ў магіле некалькі тысяч гадоў, але не загінулі. Жыццёвая сіла іх нібы драмала на працягу многіх стагоддзяў. Трапіўшы ў вільготную глебу, зярняткі далі багатую рунь. У другой частцы санета паэт параўноўвае зерне э беларускім народам, які прыгнечаны, спіць, але і пад прыгнётам захаваў сваю жыццястойкасць. Паэт верыць, што духоўныя сілы народа праб'юцца на шырокую дарогу, пераадолеюць на сваім шляху ўсе перашкоды. Аўтар сцвярджае ідэю вечнасці, неўміручасці жыцця:

Вось сімвал твой, забыты краю родны!
Зварушаны, нарэшце, дух народпы,
Я верую, бясплодна нс заснс,
А ўпсрад рынецца, маўляў крыніца,
Каторая магутна, гучна мкне,
Здалеўшы з глебы на прастор прабіцца.

Спяшаючыся, прадчуваючы, што вельмі мала часу адмерана яму, каб нязгасна запалаў яго паэтычны талент, М. Багдановіч сеяў промні жыватворнага святла. I самы яркі з іх, які ззяе і праз тры чвэрці стагоддзя, безумоўна, «Пагоня»:

Толькі ў сзрцы трывожным пачую
За краіну радзімую жах, —
Успомню Вострую Браму святую
I ваякаў на грозных канях.

Верш народжаны зацяжным і шчымлівым болем паэта за Беларусь. Воіны «Пагоні» — змагары супраць нацыянальнай здрады, супраць нявер'я ў народ. Непераможныя «коні» імчацца з далёкай мінуўшчыны на дапамогу сённяшняму беларусу, каб змог адчуць ён сябе вялікім:

Усё лятуць і лятуць тыя коні,
Срзбнай збруяй далёка грымяць...
Старадаўняй Літоўскай Пагоні
Не разбіць, не спыніць, не стрымаць.

Грозны прысуд здраднікам, адшчапенцам, тым, хто выракаецца сваёй бацькаўшчыны, кідае яе, гучыць і ў вершы «Эмігранцкая песня». У ім расказваецца пра гістарычны лёс Беларусі, якой гандлявалі не толькі чужынцы, але і родныя сыны. Яны адракліся ад веры бацькоў, матчынай мовы, апалячыліся, абруселі. Асуджаючы гэтых людзей, паэт са спачуваннем адносіцца да тых беларусаў, якія па волі лёсу, а не па ўласным жаданні вымушаны былі пакінуць Радзіму. М. Багдановіч спачувае ім, спадзеючыся, што ў шумных замежных гарадах ім будзе «маячыцца» родная вёсачка, рзчка, бацькоўскі дом. Чытаеш апошнія радкі верша, і перад вачамі ўстаюць велічныя постаці Ігнація Дамейкі, Наталлі Арсенневай, Міхася Забэйды-Суміцкага, Ларысы Геніюш, Уладзіміра Жылкі, якія як бы ўсклікаюць:

Не рассталіся б мы з нашым краем,
Каб было дзеля нас у ім хлеба.

Паэта глыбока хвалююць і лёсы людзей, што загінулі ў час імперыялістычнай вайны на чужыне. У вершы «Як Базыль у паходзе канаў...» М. Багдановіч расказвае аб салдаце, які, паміраючы на чужой зямлі, з любасцю ўспамінае сваю старонку, развітваецца з яе прасторнымі лугамі, чыстым полем, дрымучай пушчай. Ён развітваецца з блізкімі, родньші, вернымі таварышамі. Першыя і апошнія яго словы — пра Радзіму:

Як Баэыль у паходэе канаў, Усё старопку сваю спамінаў.

3 роднай зямлёй, з краем белых буслоў Багдановічу па-сапраўднаму давялося сустрэцца толькі ў дваццацігадовым узросце (у 1911 г.). Каля двух месяцаў жыў і працаваў Максім у фальварку Ракуцёўшчына. Тут па сутнасці ён па-сапраўднаму адчуў «смак» беларускай мовы, вельмі ахвотна гаварыў на ёй. Праз мову ён пазнаў душу беларускага народа і на яе высокі, прыгожы лад настроіў сваё маладое сэрца. Вынікам творчай працы на Беларусі з'явіўся цыкл вершаў «Старая Беларусь». Сюды ўвайшлі вершы «Летапісец», «Перапісчык», «Кніга», «Слуцкія ткачыхі», «Безнадзейнасць», «Ціхі вечар», «Па ляду, у глухім бары», у якіх знайшлі сваё паэтычнае адлюстраванне здабыткі нацыянальнай культуры, старажытная гісторыя беларускага народа. Перад намі паўстаюць велічныя вобразы летапісца, што, як «рупная пчала», хоча данесці да нашчадкаў «усю праўду пра жыццё у наш і пройшлы час, пра войтаў, лаўнікоў, і райцаў, і паспольства, пра розных каралёў, і бітвы, і пасольства», перапісчыка, які «на чыстым аркушы, прад вузенькім акном, прыгожа літары выводзіць», Скарыны, які «ў доўгай вопратцы на вежы сочыць зоры».

Адзін з вершаў гэтага цыкла — «Слуцкія ткачыхі» — асабліва кранае сваёй чалавечнасцю, задушэўным лірызмам. Твор раскрывае адну са старонак феадальнага мінулага Беларусі, калі ва ўсёй Еўропе былі вядомы залататканыя слуцкія паясы. 3 роднага дому забіраюць прыгонных сялянак на радзівілаўскую фабрыку. Адарваныя ад «родных ніў», яны нудзяцца ў панскай няволі, сумуюць па роднай хаце, іх думкі «мкнуцца мімаволі туды, дзе расцвіла вясна; дзе блішча збожжа ў яснай далі, сінеюць міла васількі, халодным срэбрам ззяюць хвалі...». А таму

I тчэ, забыўшыся, рука,
Заміж персідскага уэора,
Цвятак радзімы васілыса.

Творчасць М. Багдановіча — гэта цэлае жыццё. У зборніку «Вянок» выявіліся мары, спадзяванні паэта, яго інтымныя пачуцці, прызнанні ў любові да роднай зямлі, адносіны да паэта і паэзіі. Яго цікавяць агульначалавечыя пытанні вечнага і часовага, праблемы жыцця і смерці. У вершы «Жывеш не вечна, чалавек...» аўтар сцвярджае, што чалавечае жыццё (у параўнанні з вечнасцю) вельмі кароткае, і пражыць яго трэба з высокім напалам, ярка, хвалююча. Пасля сябе чалавек павінен пакінуць след, добрую памяць:

Жывош не вечна, чалавск,
Перажыві ж у момант век!
Каб хвалявалася жыццё,
Каб больш разгону ў ім было,
Каб цераз край душы чуццё
Не раз, не два пайшло.
Жыві і цэльнасці шукай,
Аб шыраце духоўнай дбай.

Немалаважнае месца займае ў творчасці М. Багдановіча інтымная лірыка. У такіх вершах пачуццё паэта сагрэта цеплынёй, шчырасцю. Сімвалам кахання становіцца самая яркая зорка на небасхіле — Венера. У рамансе «Зорка Венера» юнак засмучаны тым, што павінен расстацца з любай дзяўчынай. Ён абяцае, што ў далёкім краі, куды ён едзе, усё сваё жыццё будзе помніць каханую. Пра яе будзе напамінаць і Венера, якой, безумоўна, вядома пра пакуты разлучаных сэрцаў. Пра першае пачуццё і верш «Іэноў пабачыў я сялібы...». Лірычны герой верша вяртаецца ў тыя мясціны, дзе прайшлі яго маладыя гады, дзе пазнаў ён першае каханне. «Там сцены мохам параслі», у садзе ўсё зарасло травою. Адзівы надпіс «Вераніка», выразаны калісьці на ліпе, напамінаў аб былым шчасці:

Чым болі сходзіць дзён, начэй,
Тым Імя мілае вышэй.

М. Вагдановіча вельмі цікавіла таксама тэма паэта і паэзіі, латаратуры і мастацтва. На яго думку, паэт не можа быць абыякавы да гора, няшчасця народа. Прызванне паэта — служыць свайму народу, «будзіць людзей к свету, праўдзе, брацтву і свабодзе». Гэту думку аўтар выказаў у апавяданні «Музыка». Музыка валодаў чароўнай сілай, скрыпка яго не толькі плакала, а і грозна будзіла ад сну, клікала народ на барацьбу. Для песняра-музыкі лепш загінуць, чым здрадзіць свайму народу, прадаць свой талент. Такія ж погляды на мастацтва і паэзію М. Багдановіч выяўляе ў вершах «Ліст да Ластоўскага» і «Песняру». Паэзія, паводле М. Багдановіча, павінна кранаць чалавечыя душы, вучыць людзей быць чулымі, смелымі, павінна быць зброяй у іх барацьбе за вызваленне:

Трэба з сталі каваць, гартаваць гібкі верш,
Абрабіць яго трэба з цярпеннем.
Як ударыш ты ім, — ёп, як эвон, эаэвініць,
Брызнуць іскры з халодных каменняў.

М. Багдановіч, прадаўжаючы і развіваючы традыцыі класічнай паэтыкі, адзін з першых у беларускай літаратуры пачаў распрацоўку такіх складаных вершаваных форм, як санет, трыялет, актава, тэрцына, рандо, пентаметр, рондэль і інш. («Я тайну ў глыбіні душы хаваю», «Мне доўгае расстанне з Вамі», «Як птушка ў гібкіх трасніках», «Ёсць чары ў забыўным, старадаўнім», «На могілках», пераклад верша П. Верлена «Рыцар Няшчасце»). У іх паэт імкнуўся сцвердзіць вялікія вобразна-выяўленчыя магчымасці беларускай мовы.

Максіма Багдановіча часта называюць зоркай беларускай паэзіі. Яго параўноўваюць з метэарытам, які, згараючы, асвятляе ўсё вакол сябе. «Надтрэснутае сэрца» яго да канца заставалася мужным, гераічным, бо паэт бясконца верыў у народ і родны край. Паэзія вялікага чалавека сагравае і сённяшняе наша жыццё, трывожнае і неспакойнае. Затое заўсёды ціха і спакойна на Ауцкіх могілках у далёкай Ялце, дзе побач з магілай М. Багдановіча растуць два кіпарысы — сімвал вечнай журбы, сімвал вечнай маладосці. I даносіцца адтуль, з пачатку XX стагоддзя, малады і задорны голас М. Багдановіча пра маладосць — самую прыгожую і радасную пару чалавечага жыцця:

Маладыя гады,
Маладыя жадання!
Н1 жуды, ні нуды,
Толькі шчасця кахашія.
Будзь жа, все малады,
Поўны светлымі днямі!
Пралятайце, гады,
Залатымі агнямі!

анализ песняру максим багданович

надо очень срочно

если нашел скинь мне

пж

Ищи

ищи